Merhaba, pandemi ile birlikte çok daha zor koşullarda görevini yapmaya çalışan biz hemşireler tükenmişliği ve yorgunluğu daha fazla hissetmekteyiz. Bu konuyu ele alma nedenim bu yazımı okuyan hemşire meslektaşım veya hemşire adayı olan güzel insanların kendisindeki durumu fark etmesi ve bununla baş etmek için neler yapabileceği noktasında çözüm arayışlarına yardımcı olma isteğimdir. Konuyu ele alırken değerli Besti ÜSTÜN hocamızın derlemesinden faydalanacağım buraya tıklayarak daha detaylı okuma yapabilirsiniz.
Hemşirelik hastalık, ağrı, yalnızlık, ölüm... gibi birçok olumsuz olaylarda insanların yanında olan bir meslek grubudur. Bu tarz durumlarda sorumlulukları tek başına alan ve aldığı sorumluluğun ciddiyeti de eklendiğinde kişide farklı dönüşlere neden olacaktır. Hemşirelik için bu konunun daha da önemli olmasının nedeni ise yapılan bakımın kalitesinin olumsuz olarak etkilenmesidir. Bu durum insanlarla çalışan birçok meslek grubunda ortaya çıkmaktadır evet adı TÜKENMİŞLİK...
Tükenmişlik bireyin normal şartlarda kariyerinden, arkadaşlıklarından veya aile etkileşimlerinden aldığı keyfi ve başarı duygusunu azaltan ve bireysel kimliğin kaybedildiğine inanılmasına yol açan bir zihinsel ve fiziksel tükenme durumudur.
---Hemşirelikte tükenmişliğe neden olan etmenler nelerdir?
İşe bağlı etkenler:
-Ağrılı ve bağımlı insanlara bakım verme
-Ölümle sık karşılaşma
-İş yükü, eleman azlığı, ücret azlığı
-Mesleki otonominin olmayışı, rol belirsizlikleri, etik güçlükler
-Vardiya yöntemiyle çalışma, hasta-aile-ekip üyeleriyle çatışmalar...
Bireysel etkenler:
-Benlik saygısının düşük olması, gergin kişilik, ortamı kontrol edememe
-Mükemmeliyetçilik, güçsüzlük duygusu, başarısızlık korkusu, hayır diyememe
-İş doyumsuzluğu, çok çalışma, sosyal izolasyon, kendi gereksinimlerine özen göstermeme,
-Ekonomik sorunlar, genç yaş grubunda olma ve mesleki eğitimin yetersizliği...
Yönetimsel Etkenler:
-Yöneticilerle iletişim sorunları, yönetimle çalışanların hedeflerinin çatışması,
-Sistem ya da kurumun yapısı, ödüllendirme sistemi, kurum desteğinin olmaması
-Otoriter yönetim şekli
---Kişilerde temelde tepki olarak ne gelişir?
Duygusal tükenme; Kişinin yaptığı iş nedeniyle aşırı yüklenmesidir. Kişi kendini yorgun hisseder bir aktiviteye katılmaz duygusal olarak yıpranmışlık hissi vardır. Bakım verdiği kişilerle ilgilenme duygusu azalır.
Duyarsızlaşma; Kişinin bakım ve hizmet verdiği gruba duygudan yoksun biçimde davranışlar sergilemesidir. Sıradanlaşmış bir iç sıkıntısı ve bıkkınlık duygusu vardır. Kişi mesleğini sadece yaşamak ve sosyal güvence sahibi olmak için sürdürür. Geleceğe ilişkin umudu yoktur. işini teknik bir boyutta yürütmektedir.
Kişisel başarı; Kişinin sorunun başarı ile üstesinden gelme ve kendini yeterli bulma olarak tanımlanır. Sistem tarafından takdir edilme duygusuyla yaptıkları işin değerli olmadığına inanarak kişilerin kendisini daha etkisiz ve güçsüz algıladıkları görülmektedir.
---Tükenmişliğin evreleri nelerdir?
Bu süreç dört aşamalı olarak tanımlanmıştır (Firth ve ark. 1989, Glas ve ark.1993).
Coşku Dönemi: idealistliğin, çalışma motivasyonunun, heyecanın ve beklentilerin en yoğun olduğu dönemdir.
Durgunluk Dönemi: Bireyin çalışma motivasyonu azalır. Beklentilerin gerçekleşmemesiyle hayal kırıklığı yaşanır. İş artık önemini yitirir.
Engellenme Dönemi: Bu dönemde işin değerliliği ile ilgili sorular sorulmaya başlanır. işin sinirliliği (Sık nöbete girme, eleman ve malzeme eksikliği gibi)
Apati Dönemi: "iş iştir" düşüncesiyle iş için çok az zaman harcanır. ilgisizliğin en yoğun yaşandığı dönemdir. Bu dönemde işe geç gelme, duyarsız davranma, rutinlerin dışında bir iş yapmama.
---Konu ile ilgili araştırma sonuçları nelerdir?
-Üstün'ün (1995) çalışmasında, üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin duygusal tükenmişlik puanları özel hastanede çalışan hemşirelerden anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur.
-Duyarsızlaşmanın ise en fazla SSK hastanesinde sonra da üniversite hastanesinde, en az da özel hastanede yaşandığı görülmektedir.
-Ergin'in (1996b) yedi mesleği (pratisyen doktor, uzman doktor, hemşire, diş hekimi, sağlık teknisyeni, ebe, eczacı) karşılaştırdığı çalışmasında pratisyen doktor ve hemşirelerin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma düzeylerinin diğer meslek gruplarından yüksek olduğu bulunmuştur.
---Tükenmişliğin önlenmesinde bireysel olarak neler yapılabilir?
Değerli Besti ÜSTÜN hocamız 11 madde de yapabileceklerimizi sıralamış dilerseniz bir okuyup faydalanalım..
1) Tükenmişlik belirtilerini öğrenin. Belirtilerin erken fark edilmesi etkili müdahale için çok önemlidir.
2) Mümkün olduğu kadar iyi performans göstereceğiniz bölümde çalışın. Farklı bir vardiya ya da bölümde çalışmaktan korkmayın. Rutinleri sürdürme alışkanlığından vazgeçin. Çünkü rutinler sizin için bir süre sonra sıkıcı ve usandırıcı olacaktır. Yaratıcılığınızı kullanın.
3) Çalışma ortamınızdan uzaklaşmak için zaman zaman "ara" verin. Çevrenizi değiştirerek hem zihinsel hem de fiziksel olarak uzaklaşmanız stres düzeyinizi azaltabilir. Kendinize dinlenmek ve rahatlamak için zaman ayırın. Hoşlandığınız hobi, spor ve diğer aktivitelere katılmanın önemini unutmayın.
4) Kendinize dikkat edin ve kendinizi ödüllendirin. Uygun diyet, egzersiz enerji düzeyiniz ve benlik saygısı için mucizeler yaratabilir. Kendinize bakmak için zaman ayıran. Kendinize baktıkça başkalarına da daha kolay bakım verirsiniz.
5) Kendine güven, hayır deme, ben dili ile iletişim kurma, istekte bulunma gibi atılganlık iletişim becerilerini öğrenin.
6) Mizah yönünüzü güçlendirin. Sorunlara gülebildiğiniz ölçüde sorunlar sizi daha az tehdit eder. Mizahın uygun kullanımı çevrenizdeki insanlar kadar sizin motivasyonunuzu da olumlu yönde artırabilir.
7) Kendinize ve becerilerinize inanın. Performansınızla ilgili endişelenerek boşa zaman yitirmeyin. Yanlış yaptığınızda kabul edin ve yanlışlarınızdan da bir şey öğrenin.
8) Sosyal destek sistemleri edinin ve kullanın. Aileniz ve arkadaşlarınızla sorunlarınız' konuşmaktan çekinmeyin. Birçoğu ile benzer yaşantınız olabilir. Değişik seçenek ve öneriler alabilirsiniz. Bu durum olaylara bakış açınızı değiştirebilir. Başkalarından destek görme benlik saygısını ve ait olma duygusunu artırır.
9) Kendiniz, hasta ve ailesi için gerçekçi hedefler belirleyin. Bireysel ve profesyonel gelişiminiz için yeni amaçlar belirleyin. Gerçekçi ve olumlu düşünmeye çalışın, Gelişiminizi gösterecek küçük basamaklar belirlemeye çalışın. Bu yaşamınızı kontrol etme duygusunu ve yaşam doyumu artırır.
10) Problemleri bir yerden bir yere taşımayın. Problem çözme yön-temini kullanın
11) İş performansınızla ilgili övgüleri kabul edin. Arkadaşlarınızın çalışmalarını övün. Yaptığınız işten gurur duyun.
Konuyu bu değerli derleme halinde özet bir şekilde vurgu gerektiren noktaları ile ele aldığımızı düşünüyorum sağlıkla kalın diyorum...
